Po tym, jak Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odmówił miastu przyznania dofinansowania unijnego na budowę oczyszczalni, Józefów wniósł skargę do Wojewódzkiego, a następnie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na początku lipca NSA wydał wyrok oddalający skargę.

Budowana w Józefowie oczyszczalnia ścieków będzie najnowocześniejszą w powiecie i jedną z najbardziej nowoczesnych w całym kraju. Jej powstanie ma na celu uniezależnienie mieszkańców od stawek proponowanych przez OPWiK (Otwockie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji), nad którymi miasto nie ma kontroli. Otwocka oczyszczalnia wyznacza jedne z najwyższych opłat za oczyszczenie 1 m3 ścieków. Józefów od dawna, wielokrotnie próbował negocjować z OPWiK koszty oczyszczania ścieków i ustalić transparentne zasady współpracy. Niestety, bezskutecznie.

W 2012 roku Józefów podjął decyzję o budowie własnej oczyszczalni. Projekt był poprzedzony licznymi konsultacjami społecznymi, a sam kształt inwestycji – wizytami studyjnymi w nowoczesnych placówkach tego typu, w tym funkcjonujących w parkach narodowych. Koszty realizacji inwestycji miały częściowo pochodzić ze środków własnych, a częściowo z funduszy unijnych. Miasto przygotowało dokumentację konkursową (zawierającą m.in. projekt koncepcyjny oczyszczalni) i, zgodnie z procedurą, wystąpiło o dofinansowanie do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

W konkursie, którego wyniki rozstrzygnięto w czerwcu 2014 roku, Józefów otrzymał wystarczającą liczbę punktów, aby inwestycja otrzymała dofinansowanie w wysokości ponad 13 mln PLN. Ostatecznym terminem wybudowania oczyszczalni był 31 grudnia 2015 roku. W owym czasie Józefów dysponował już projektem budowlanym i trwała procedura uzyskania pozwolenia na budowę, które zostało wydane przez Starostę Otwockiego 23 września 2014 r.

W tym czasie organizacje Kocham Józefów, Otwockie Sosny oraz Stowarzyszenie Inicjatyw Ekologicznych i Społecznych rozpoczęły działania w kierunku oprotestowania pozwolenia na budowę oczyszczalni. Protesty uniemożliwiły start inwestycji, ponieważ stworzyły ryzyko, iż pozwolenie na budowę zostanie  uchylone.

Józefów był jednak związany umową o dofinansowanie, z wyznaczonym na koniec 2015 roku terminem realizacji inwestycji. Aby nie tracić cennego czasu, miasto ogłosiło przetarg na wykonawcę. Najkorzystniejsza oferta opiewała na ok. 28 mln PLN i przekraczała szacunki założone we wniosku o dofinansowanie. Wyższa od zakładanej cena oraz zablokowana przez protesty budowa skłoniły Józefów do ubiegania się w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o zwiększenie dofinansowania przyznanego umową z czerwca 2014 roku.

W tym czasie odwołania  od pozwolenia na budowę złożone przez „Kocham Józefów” i „Otwockie Sosny” zostały uznane za bezzasadne i odrzucone przez Wojewodę. Niestety oba stowarzyszenia zaskarżyły to rozstrzygnięcie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego - co uniemożliwiło rozpoczęcie inwestycji. Nikt odpowiedzialny nie zawrze umowy na realizację tak dużego przedsięwzięcia, w sytuacji gdy toczy się postępowanie sądowo-administracyjne dotyczące pozwolenia na budowę. W przypadku uchylenia przez sąd decyzji o pozwoleniu, konsekwencje finansowe takiego kontraktu byłyby dla miasta ogromne.   

Tymczasem zbliżał się 31 grudnia 2015 roku, czyli termin wyznaczony jako koniec realizacji inwestycji. W maju 2015 stało się jasne, że do końca roku nie da się ukończyć budowy i  Miasto musiało podjąć trudną decyzję o rozwiązaniu umowy o dofinansowanie. W przeciwnym razie, w przypadku niedotrzymania terminu realizacji inwestycji, Józefów musiałby nie tylko zwrócić przyznaną dotację, ale również wysokie odsetki.

Niebawem po rozwiązaniu umowy o dofinansowanie, w czerwcu 2015 r., WSA również oddalił skargi stowarzyszeń „Kocham Józefów’ i „Otwockie Sosny”, które następnie skorzystały z możliwości odwołania się do wyższej instancji, czyli Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA ostatecznie wypowiedział się 18 maja 2016, również odrzucając skargi). Tym samym skargi nie uchyliły pozwolenia na budowę, ale doprowadziły do utraty możliwości sfinansowania połowy inwestycji ze środków unijnych tj. utraty przeszło 13 mln zł.

Miasto rozwiązało umowę o dofinansowanie z czerwca 2014 roku, nie rezygnując jednak z aplikowania o środki unijne w rozpoczynających się nowych konkursach. Przygotowano nowy wniosek, w oparciu o projekt budowlany, na większą kwotę i większe zadanie, bo uwzględniające również budowę ok 20 km. sieci wodociągowej i 20 km sieci kanalizacyjnej. W związku z towarzyszącą inwestycji od samego początku najwyższą dbałością o kwestie ekologiczne, w projekcie  oczyszczalni wprowadzono nietypowe, dodatkowe rozwiązania wpływające na ochronę środowiska (dezynfekcja ścieków oczyszczonych, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii dla potrzeb obiektu). Wniosek został złożony do NFOŚiGW 29 stycznia 2016 roku. W sierpniu wniosek otrzymał pozytywną ocenę II stopnia.  Pozytywna ocena na tym etapie orazprzyznanie środków nabudowę oczyszczalni w 2014 roku pozwalały zakładać, że miasto również teraz otrzyma dofinansowanie unijne.

Jednocześnie NFOŚiGW prowadził długotrwałą korespondencję z Miastem Józefów wnioskując o dodatkowe informacje, po czym w październiku 2017 roku, dokonał ponownej oceny projektu, tym razem z negatywnym wynikiem. NFOŚiGW wykonał własną analizę finansową przedsięwzięcia i uznał, że oczyszczalnia ścieków w Otwocku może służyć również mieszkańcom Józefowa, a inwestycja w Józefowie jest tym samym bezzasadna.

W związku z powyższą decyzją, Miasto Józefów, zgodnie z procedurami, oprotestowało ponowną ocenę NFOŚiGW. W styczniu protest Józefowa został odrzucony przez Ministerstwo Środowiska, a następnie, na kolejnym etapie, przez Wojewódzki Sąd Administracyjny. WSA uzasadnił swoją decyzję zgodnością ponownej oceny z przepisami. W maju 2018 roku Józefów wniósł skargę kasacyjną do NSA. Ostatecznie, 5 lipca NSA odrzucił skargę miasta Józefowa, podając w ustnym uzasadnieniu, iż „należy brać pod uwagę rację aglomeracji otwockiej jako dobro wyższego rzędu niż interesy poszczególnych gmin”. To ostatecznie wyczerpało drogę sądową w walce o dofinansowanie i zmusza miasto do całkowitego sfinansowania inwestycji ze środków własnych.

Miasto Józefów odpowiednio wcześniej zabezpieczyło finanse na budowę oczyszczalni i jest w stanie sfinansować ją ze środków własnych. Nie ma konieczności wprowadzania zmian w budżecie miasta i rezygnowania z zaplanowanych inwestycji. Brak dofinansowania unijnego oznacza jednak, że część związana z budową 20 km sieci wodociągowej i 20 km sieci kanalizacyjnej nie zostanie zrealizowana w tym roku. Ponadto dofinansowanie unijne pozwoliłoby zaoszczędzić środki własne, które mogłyby zostać przesunięte na inne, nowe inwestycje w mieście.

Końcowy termin budowy samej oczyszczalni, wraz z rozruchem, to 30 listopada 2019 r.

 

(UM Józefów)