19 i 20 sierpnia mija 80. rocznica zagłady gett w Otwocku, Falenicy i Rembertowie. Do Treblinki wywieziono kilkanaście tysięcy osób, a kilka tysięcy ukrywających się i stawiających opór rozstrzelano na miejscu.

 

Falenica i Otwock były przed wojną silnymi skupiskami ludności żydowskiej – w Otwocku żydzi stanowili ok. 55%,  a w Falenicy ponad 80% mieszkańców. Mieli własny system edukacji, opieki społecznej i zdrowotnej oraz miejsca kultu religijnego. Zamożni Żydzi prowadzili pensjonaty, gastronomię, apteki i zakłady, ubożsi zajmowali się handlem obwoźnym i drobnymi usługami. Oprócz stałych mieszkańców rejony „Linii Otwockiej” odwiedzali licznie letnicy i kuracjusze narodowości żydowskiej, którzy przyjeżdżali do tutejszych pensjonatów i sanatoriów.

26 września 1940 r. niemieckie władze okupacyjne Otwocka wydały zarządzenie nakazujące przesiedlenie ludności żydowskiej do getta. Jego obszar ograniczały: od południa ul. Bazarowa i ul. Staszica, od wschodu linia kolejowa do Warszawy, od północy granica z Falenicą, od zachodu linia kolejki wąskotorowej.

W październiku 1940 roku Niemcy zdecydowali o utworzeniu getta w części Falenicy i Miedzeszyna. Polskiej ludności nakazano wyprowadzenie się, a teren między współczesnymi ulicami Lawinową, Mszańską, Chryzantemy, Hiacyntową, Bartoszycką, Bystrzycką, Walcowniczą i Patriotów otoczono drutem kolczastym. Zwieziono tu także żydów z innych miejscowości, w tym z Józefowa i Michalina.

Likwidacja otwockiego getta rozpoczęła się 19 sierpnia 1942 r. Od godz. 7.00 do południa wypędzono z domów i zgromadzono na placu w pobliżu dworca kolejowego od 7 do 10 tysięcy Żydów co stanowiło blisko połowę mieszkańców miasta. Do późnego wieczora trwał ich załadunek do wagonów, które następnie wyruszyły do nazistowskiego obozu zagłady w Treblince.

W części kuracyjnej Otwocka likwidacja wiązała się z masowymi mordami pensjonariuszy – dorosłych i dzieci – z ośrodków Zofiówka oraz Brijus. Przez cztery tygodnie po likwidacji na terenie Otwocka miały miejsce masowe egzekucje Żydów, podczas których życie straciło ok. 2 tysięcy osób.

Świtem 20 sierpnia 1942 wojska hitlerowskie przystąpiły do likwidacji getta w Falenicy. 6,5 tysiąca falenickich Żydów spędzono na plac pomiędzy synagogą a torami kolejowymi. Niektórzy Żydzi nie chcieli opuścić domów i stawiali opór – mordowano ich na miejscu. Na plac przyprowadzono również grupę Żydów z getta w Rembertowie. Około godziny 18 uformowano kolumnę i odeskortowano ją na rampę kolejową stacji Warszawa Falenica. Stąd, pociągiem towarowym, przez Otwock, gdzie zabrano resztę Żydów z otwockiego getta wszystkich wywieziono do obozu zagłady w Treblince.

Ogółem przez falenickie getto przeszło ok. 7500 osób. Wskutek głodu i epidemii zmarło ok. 1500 osób, podczas likwidacji getta 20 sierpnia 1942 rozstrzelano ok. 200 Żydów, 100 osób zamordowano w tartaku w maju 1943, a pozostali zginęli w Treblince.

Wstrząsającym świadectwem życia w otwockim getcie i jego likwidacji jest pamiętnik Calela Perechodnika „Spowiedź”.

(Miasto Józefów na podstawie: Żydowski Instytut Historyczny, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Wikipedia. Zdjecie: ŻIH))