Powszechny Spis Rolny to najważniejsze badanie polskiego rolnictwa. Jest organizowany co 10 lat, a jego kolejna edycja odbędzie się w tym roku od 1 września do 30 listopada. O celach i organizacji spisu rozmawiamy z Agnieszką Ajdyn, Zastępcą Dyrektora Urzędu Statystycznego w Warszawie.

 

Obowiązkowi spisowemu w Polsce podlega  około 1,5 mln gospodarstw rolnych. Na samym Mazowszu jest ich ponad 250 tys. To zatem ogromne przedsięwzięcie pod względem organizacyjnym i logistycznym. Czy spis rolny jest naprawdę potrzebny?

Rolnictwo, o czym nie muszę przekonywać, ma fundamentalne znacznie dla każdego kraju. Ostatnie miesiące naznaczone epidemią przypomniały nam, jak ważne jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego. Kondycja polskiego rolnictwa i perspektywy rozwoju są zatem ważne dla każdego z nas, nawet jeśli nie jesteśmy rolnikami i nie bierzemy udziału w spisie.

Przeprowadzenie spisu rolnego co 10 lat to obowiązek każdego państwa UE. Wynika z potrzeby zebrania danych  porównywalnych dla całej Unii w podobnym okresie Jest to ważne przy kształtowaniu wspólnej polityki rolnej, czyli np. ustalaniu dopłat dla rolników.

Z punktu widzenia każdego rolnika warto sobie uświadomić, że Powszechny Spis Rolny jako badanie obejmujące wszystkie gospodarstwa rolne w kraju jest jedynym źródłem informacji pozwalającym na ocenę stanu polskiego rolnictwa oraz zmian, jakie zaszły na przestrzeni ostatnich 10 lat w strukturze i działalności gospodarstw rolnych.

Rolnicy to ludzie mocno zapracowani, więc dodatkowy obowiązek w postaci spisu mogą przyjąć niechętnie.

Mamy świadomość, że spis jest pewną niedogodnością, dlatego podejmujemy szereg działań, aby był on jak najmniej absorbujący dla rolników.

Po pierwsze, wybraliśmy możliwie najdogodniejszy termin spisu. Rozpoczyna się on 1 września i trwa do 30 listopada. Jest to zatem po żniwach i po zakończeniu najbardziej intensywnych prac w gospodarstwie.  

Po drugie, stworzyliśmy możliwie funkcjonalny elektroniczny formularz spisowy. W spisie rolnym jest sporo szczegółowych pytań, więc formularz musi być odpowiednio rozbudowany. Projektując go staraliśmy się jednak, żeby był czytelny i łatwy do wypełnienia samodzielnie przez rolnika.

Po trzecie, udostępniliśmy metody spisowe umożliwiające dokonanie spisu w domu w wybranym przez rolnika momencie. Mam tu na myśli przede wszystkim samospis internetowy, ale też spis przez telefon.

Spis przez Internet to w spisach powszechnych w Polsce nowe narzędzie. Jak bardzo liczycie na popularność tej metody?

Nie ma wątpliwości, że w dzisiejszych czasach rozwiązania oparte na dostępie online to standard, dlatego polska statystyka publiczna od lat rozwija różnego rodzaju narzędzia internetowe. Bodźcem do jeszcze intensywniejszej pracy nad tego typu rozwiązaniami była też oczywiście epidemia koronawirusa. Uświadomiła nam jako statystykom, że musimy być przygotowani do prowadzenia spisów i cyklicznych badań statystycznych bez możliwości bezpośredniego kontaktu z respondentami.

Spis internetowy jest bezpieczny, nie wymaga kontaktu z osobami z zewnątrz. Jest też najwygodniejszy – formularz można wypełnić o wybranej, dogodnej dla osoby spisującej się, porze dnia.

Jeśli rolnik z jakichś ważnych powodów nie może lub nie chce spisać się przez Internet, powinien zadzwonić na infolinię spisową pod numer 22 279 99 99 i spisać się przez telefon.

Ze spisami zawsze kojarzyli się rachmistrze i ich wizyty w naszych domach. Tym razem są oni jakby na drugim planie.

Praca rachmistrzów spisowych jest przewidziana w spisie rolnym i ich rola pozostaje istotna. Nabór kandydatów na rachmistrzów już się zakończył i przeprowadzamy już dla nich szkolenia zakończone egzaminem. Rachmistrze terenowi rozpoczną pracę 1 października i będą odwiedzać gospodarstwa, które nie spisały się ani przez Internet ani telefonicznie.

Przyznam, że bardzo liczymy na wysoki odsetek rolników spisujących się przez Internet. To pozwoliłoby nam odciążyć rachmistrzów terenowych, którzy i tak będą mieli dużo pracy.

Chciałabym podkreślić, że podczas wizyty rachmistrza będą zachowane odpowiednie zasady  bezpieczeństwa i higieny.

Rachmistrz będzie miał przy sobie specjalny identyfikator wydany przez Urząd Statystyczny w Warszawie.  W razie wątpliwości można zweryfikować tożsamość rachmistrza dzwoniąc na infolinię spisową pod numer 22 279 99 99.

Pojawiają się głosy – zwłaszcza w Internecie – wyrażające obawę czy wręcz niechęć do spisu: że to będzie jakaś kontrola lub inspekcja. Jak przekonałaby Pani rolników, że są to nieuzasadnione obawy?

Rolnicy absolutnie nie mają powodów do obaw - nie będziemy zbierać danych dotyczących ich majątku. Zapytamy wprawdzie o składowe elementy gospodarstwa rolnego, ale o ich procentowy udział, a nie o wartość.

W spisie nie będzie też pytań o zarobki rolników czy wartość przychodów. Zbierzemy tylko informacje o wkładzie pracy w gospodarstwo rolne przy prowadzeniu produkcji rolniczej oraz o fakcie prowadzenia w gospodarstwie również działalności pozarolniczej. Ale też poprosimy tu tylko o podanie informacji, jaki w przybliżeniu procentowy udział stanowią dochody z prowadzonej działalności rolniczej, działalności pozarolniczej, pracy najemnej i źródeł niezarobkowych, takich jak emerytury i renty.

W przypadku sprzedawanych przez gospodarstwa rolne produktów zapytamy, czy gospodarstwo rolne w ogóle prowadzi sprzedaż produktów rolnych i będziemy oczekiwać jedynie odpowiedzi twierdzącej lub przeczącej.

W dzisiejszych czasach rośnie świadomość bezpieczeństwa danych osobowych, zwłaszcza w kontekście RODO. Czy podczas spisu rolnego będą one odpowiednio zabezpieczone?

Dane indywidualne i adresowe, takie jak PESEL, adres zamieszkania użytkownika czy adres siedziby gospodarstwa rolnego są niezbędne do identyfikacji gospodarstwa rolnego i są zbierane przy każdym spisie powszechnym, przy czym na etapie przetwarzania ulegają one anonimizacji. Tym samym informacje zebrane w spisie stają się rekordem uniemożliwiającym ich przyporządkowanie do określonej osoby fizycznej czy konkretnego adresu.

Jeśli korzystamy z takich danych, jak numer telefonu, to tylko dlatego, że są one niezbędne do nawiązania kontaktu z użytkownikami gospodarstw rolnych w celu wypełnienia obowiązku spisowego. Ponadto, w związku z epidemią COVID-19 dane te będą również niezbędne do przeprowadzania wywiadów telefonicznych w przypadku konieczności rezygnacji z wywiadów bezpośrednich, realizowanych przez rachmistrza pod wskazanym adresem.

Zbierane przez rachmistrzów dane będą podlegały szczególnej ochronie. Rachmistrzowie spisowi są zobowiązani do zachowania i przestrzegania  tajemnicy statystycznej, podobnie jak wszyscy pracownicy statystyki publicznej. Przed przystąpieniami do prac spisowych, jeszcze w trakcie szkoleń, rachmistrzowie są pouczani o istocie tajemnicy statystycznej i sankcjach za jej niedotrzymanie. Następnie na ręce właściwego komisarza spisowego składają pisemne przyrzeczenie stanowiące potwierdzenie, że będą wykonywać swoje prace na rzecz statystyki publicznej z całą rzetelnością, zgodnie z etyką zawodową statystyka, a poznane w czasie ich wykonywania dane jednostkowe zachowają w tajemnicy wobec osób trzecich.

Skąd rolnicy dowiedzą się, że ciąży na nich obowiązek spisowy?

Każdy użytkownik gospodarstwa rolnego otrzyma list od Prezesa GUS. Oprócz informacji o obowiązku spisania się, list będzie zawierać ważne informacje potrzebne do logowania się w aplikacji spisowej. Dlatego to pismo należy zachować aż do momentu spisania się.

Pytania spisowe są szczegółowe, a zakres tematów szeroki. Czy rolnik jest w stanie wypełnić formularz bez odpowiedniego przygotowania?

Wystarczy przygotować dokumenty, które dotyczą prowadzonej działalności rolniczej i mieć je przy sobie podczas wypełniania formularza.

Formularz spisowy ma formę elektroniczną i liczba pytań będzie zależeć od działalności gospodarstwa. Jeśli dany rolnik ogranicza się do produkcji na własne potrzeby i ma niewiele upraw czy inwentarza żywego, to będzie musiał odpowiedzieć na mniej pytań niż użytkownik dużego gospodarstwa o zróżnicowanej strukturze produkcyjnej.

Jak wygląda organizacja spisu na poziomie gminy? Spis rolny to przedsięwzięcie ogólnokrajowe, ale dla rolników najważniejszy jest szczebel lokalny.

Zgadza się. Dlatego przy każdym urzędzie gminy/miasta powołano Gminne Biuro Spisowe. Biura są odpowiedzialne za sprawny przebieg spisu na swoim terenie. Będą też pierwszą linią wsparcia dla rolników i rachmistrzów.

Czy spis rolny ograniczy się do obszarów wiejskich? Bo w miastach chyba nie ma zbyt wielu rolników?  

Pozory mogą mylić. Dla przykładu podam Warszawę – w stolicy mieszka prawie 9 tysięcy użytkowników gospodarstw rolnych. To znacząca liczba, nawet jeśli w skali całej populacji miasta to niewielki odsetek.

Dlatego miasta Mazowsza – również te największe – są dla nas bardzo ważne. Prowadząc działania promocyjne staramy się dotrzeć do użytkowników gospodarstw rolnych mieszkających w miastach i uświadamiać im, że oni także są zobowiązani do udział w spisie.  

Jak wygląda promocja spisu na Mazowszu?

Prowadzimy szeroko zakrojoną akcję promującą spis skierowaną do wszystkich podmiotów ważnych dla powodzenia spisu rolnego. Kampanię informacyjną realizujemy za pośrednictwem samorządów lokalnych, organizacji branżowych rolnictwa czy mediów lokalnych.

Poza tym będziemy wykorzystywali w kampanii informacyjnej media społecznościowe, strony internetowe naszego urzędu, ale przede wszystkim urzędów gmin z terenu naszego województwa. W promocję spisu włącza się też coraz więcej instytucji regionalnych, izb, związków rolniczych i osób indywidualnych pełniących rolę ambasadorów spisu rolnego w regionie. Tych wszystkich którzy mają świadomość wagi Powszechnego Spisu Rolnego i którym rozwój rolnictwa na poziomie krajowym, ale też lokalnym leży na sercu. Poza tym w trakcie spisu będziemy organizowali wiele konkursów dla dzieci, młodzieży ale też samych rolników.

Z tradycyjnych działań na terenie gmin pojawią się plakaty spisowe, a w okresie bezpośrednio poprzedzającym spis każdy z użytkowników gospodarstwa rolnego otrzyma, wspomniany już przeze mnie, list Prezesa GUS, informujący o prowadzonym badaniu rolnym, jego terminach, obowiązku uczestnictwa czy wreszcie metodach jego realizacji.

Mam nadzieję, że dzięki podjętym działaniom i wspólnemu zaangażowaniu wielu osób i instytucji w regionie, wykazujących troskę o stan lokalnego rolnictwa, nie tylko dotrzemy z informacją o spisie do każdego rolnika na Mazowszu, ale też w poczuciu obywatelskiego obowiązku zachęcimy ich do skorzystania z jednej z kluczowych metod realizacji spisu – samodzielnego spisu przez Internet.

Gdzie szukać informacji o spisie rolnym?

Zachęcam do śledzenia strony internetowej stworzonej z myślą o Powszechnym Spisie Rolnym 2020 dostępnej pod adresem http://spisrolny.gov.pl. Informacji o przebiegu spisu w swojej gminie należy szukać na stronach i kontach społecznościowych urzędów miast i gmin.

W jaki sposób zostaną zebrane dane spisowe i kiedy dowiemy się, jak wygląda polskie i mazowieckie rolnictwo?

Zebrane podczas spisu dane zostaną zapisane w specjalnej aplikacji dostępnej tylko dla uprawnionych pracowników statystyki publicznej. Po zakończeniu spisu rolnego zebrane dane – już jako zagregowane liczby i wskaźniki – będą udostępniane na stronie internetowej oraz w publikacjach spisowych.

W pierwszej kolejności poznamy  podstawowe wartości i wskaźniki. Następnie udostępnione zostaną bardziej złożone zestawienia danych i pogłębione analizy regionalne.

Czego życzyć Pani i mazowieckim statystykom na czas spisu?

Chciałabym, żeby rolnicy podeszli do spisu rolnego ze świadomością, że ostatecznymi beneficjentami tego badania są oni sami i że wypełniając obowiązek spisowy nie robią tego dla statystyków, tylko dla samych siebie. Mam też nadzieję, że licznie wybiorą samospis internetowy jako najbezpieczniejszą i najwygodniejszą opcję.

 

PODSTAWOWE INFORMACJE O POWSZECHNYM SPISIE ROLNYM 2020

Termin trwania: 1 września – 30 listopada 2020 r., dane zbierane wg stanu na 1 czerwca 2020 r.

Metody spisowe:

1) samospis internetowy,

- jeśli ktoś nie posiada odpowiedniego sprzętu lub Internetu, powinien skorzystać z Gminnego Punktu Spisowego we właściwym urzędzie miasta lub gminy,

2) spis przez telefon,

3) wywiad bezpośredni z rachmistrzem terenowym (rachmistrze rozpoczną pracę 1 października 2020 r.).

Infolinia spisowa: 22 279 99 99 (czynna od 17 sierpnia 2020 r.)

Więcej informacji o Powszechnym Spisie Rolnym 2020: https://spisrolny.gov.pl/

 

 

(Urząd Statystyczny w Warszawie)